Cales, Arrian'a göre Elaeus'un 120 stadia doğusunda Karadeniz'e dökülen bir nehrin adı olup, MÖ 424'te Thukydides Kalex olarak adlandırdığı bu nehrin aniden yükselerek, ağzında demirleyen AtinalI General Lamakhus'un 13 gemisinden 10'unu batırdığını bildirmiştir. Yunanca Kalis veya Latince formuyla Cales 'iyi' anlamına gelmekte olup, yerleşim yerinin coğrafi konumuna -toprağın verimliliği, iyi liman özellikleri gibi- atfen konulmuş olmalıdır. Yerleşimin Alaplı adını hangi dönem aldığı bilinmemekteyse de kimi kaynaklarda Osmanlı sultanı Orhan Beyin komutanlarından Ali Alpten geldiği de iddia edilmişse de yakıştirma olması muhtemeldir. Alaplı adı ’alap' kelimesiyle ilişkili olabilir ki Osmanlı döneminde buradan İstanbul'a 'kereste ve odun' ihraç edilmesine atfen bu ad konulduğunu sanıyorum. Alaplıbölücek, Alaplıkocaali, Alaplıortacı, Alaplıömerii köylerinden geçmişte Alaplı'nın eski Kalis`in en büyük köyü konumunda olduğu ve İslamlaşma sonrasında Alaplı adıyla yeniden kolonize edildiğini akla getirmektedir.
Plinius'un Bithynia'da Alces adıyla andığı nehir muhtemelen Kalis nehriyle aynı nehir olmalıdır ki nehrin ağzında Kalis isimli bir emporium bulunmaktadır. Kıyı balıkçılığı, hayvancılık, tahıl ve meyve tarımı yapılan ilçenin daha eski dönemlerde de aynı ürünleri üretip ihraç etmiş olması muhtemeldir. Aynı şekilde dokumacılık ve küçük çaplı tekne yapımcılığının tarihinin de Helenistik döneme dek uzanmış olması muhtemeldir. Kentte İslam öncesi dönemlere ait kale ve diğer yapılara rastlanmaması Kalisln Antikçağ'da ticaret amaçlı kurulmuş basit bir emporimdan öteye gelişemediğini sonraki çağlarda ise köy olmaktan öteye geçemediğini göstermektedir. 19. yüzyılda Kastamonu vilayeti Bolu Sancağı'na bağlı bir kaza olan yerleşim, 1927'de Ereğli'nin bucağı olurken, 1987 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. Alaplı'da halen ayakta duran çok sayıda tarihi ahşap evin dışında en önemli tarihi eser 1812 tarihli Merkez Cami'dir. Alaplı ilçesi 2 belediye (Alaplı, Gümeli), 10 mahalle ve 49 köyden oluşmakta olup, 2009 yılı nüfusu 46.883'dür (18.194 kent, 28.689 köyler).
Gümeli:
Alaplı ilçesine 24 km mesafedeki yer alan Gümeli'ye 19. yüzyılda Ordu Gürgentepe'den Alevi inancından -rivayetlere göre-11 veya 13 aile ekonomik sebeplerle gelerek yerleşmiştir. Güvenç Abdal ve Sarıbal ocaklarına bağlı olup, Alevi geleneklerini yaşatan Gümeliler zamanla akrabalarını da yanlanna alarak bölgeyi iskân etmişlerdir. Gümeli belediyesinin 2009 yılı nüfusu 1913'dür.
Özhan Öztürk / Makale